Հոկտեմբերի
7
Սեպտեմբերի
16
1. Золот… осень принесл… богатый урожай. 2. На столе лежал… общ… тетрадь. 3. На площади росл… пушист… ель. 4. В этом году был… тёпл… январь. 5. Целый день шёл… мелк…, хо-
лодн… дождь. 6. По полю бегал… красив… лошадь. 7. На этом месте раньше был… больш… площадь. 8. Начал…сь сильн… метель. 9. Дочь любил… своих родителей. 10. В коридоре открыл…сь дверь. 11. Мо… кровать стоял… у окна.
б) Выделите и прочитайте существительные женского рода сь на конце. в) Вспомните ещё 5 существительных женского рода сь на конце. Составьте и запишите предложения, используя эти слова в роли подлежащих.
Вспомните!
Имена существительные на -ость — женского рода: новость, радость, глупость.
г) Прочитайте данные ниже прилагательные. Какие из них характеризуют девочку из сказки «Двенадцать месяцев»? А какие — мачеху и её дочку?
Глупый, скромный, злой, воспитанный, вежливый, смелый, приветли-вый, грубый, жадный, благодарный, неблагодарный, честный.
• С помощью суффикса -ость образуйте от этих прилага-тельных существительные. Запишите их в 2 столбика:
BC OOATC, ARRe BK2,
Не боится лишь апрель
Снежно-белую …
(постель, артель, метель)
Սեպտեմբերի
16
Պատմական աղբյուրների մասին
Պատմական աղբյուրների մասին
Մի ժողովրդի պատմությունը գրվում է պատմական աղբյուրների օգնությամբ։
Այդ աղբյուրներն են ՝
1. Տվյալ ժողովրդի լեզուն (հայ ժոզովրդի պատմության աղբյուրներից առաջինը հայոց լեզուն է)։
2. Այդ ժողովրդի մասին պատմող գրավոր հուշարձանները, հին մատյանները (հայոց պատմության ամենահին ժամանակների մասին հայ հեղինակներից առաջինը գրել Մովսես Խորենցին 5-րդ դարում )։
3. Տվյալ ժողովրդի ժողովրդական ստեղծագործությունը (հայ ժողովրդի ժողովրդական ստեղծագործություններից են՝ «Արա Գեղեցիկ և Շամիրամ» «Սասունցի Դավիթ» որոնք կարևոր տեղեկություններ են տալիս այդ ժամանակահատվացի մասին)։
4. Գործածված դրամները, հնագիտությունը նույնպես կարևոր պատմական աղբյուրներ են։
Առաջադրանք
- Ի՞նչ են ուսումնասիրում ու բացահայտում հնագետները։
Նրանք բացահայտում են հին դրամները։
- Գրի՛ր հին հայկական դրամահատության մասին։
- Դրամի թողարկումները Հայաստանում հայտնի են արդեն Ք.ա. 1-ին հազարամյակից։ Դեռևս Երվանդունիների օրոք /Ք.ա 6-3-րդ դդ./ Հայաստանի սատրապները իրենց դիմապատկերներով դրամներ են թողարկել։ Այնուհետև Ք.Ա 3-րդ դարից սկսած արծաթյա դրամներ են հատել Խոփքի հայ թագավորներ Արշամը, Քսերքսեսը, Աբդիդարեսը։ Արտաշեսյանների ժամանակ /Ք.ա. 189-Ք.հ. 1/ դրամահատությունը Հայաստանում ավելի մեծ ծավալներ ստացավ, իսկ Տիգրան Բ Մեծի օրոք /Ք.ա. 95-55/ հայկական մետաղադրամները մտան նաև միջազգային շուկա։ Այնուհետև 1-ինից 9-րդ դարերում տեղական դրամների գործածության մասին չկա ոչ մի հիշատակություն, փոխարենը գործածվում էին օտարերկրյա դրամները և դրամական միավորները։ Մեզ հասած առաջին դրամները, որոնց վրայի մակագրությունները կատարված են հայերեն լեզվով, հատվել են Բագրատունիների արքայատոհմի /885-1045 թթ./ Լոռվա ճյուղի թագավոր Կյուրիկե Բ-ի կողմից։
Սեպտեմբերի
5
Հաց և հացահատիկ
Հացահատիկային բույսեր, բույսերի խումբ, որը մշակում են մարդու համար հիմնական սննդամթերք (հատիկ), գյուղատնտեսական կենդանիների կեր և արդյունաբերական տարբեր ճյուղերի հումք ստանալու նպատակով։ Հացահատիկային բույսերից ցորենը, գարին, աշորան, վարսակը, եգիպտացորենը, բրինձը, կորեկը, սորգոն՝ դաշտավլուկազգիների, իսկ հնդկացորենը մատիտեղազգիների ընտանիքից են։ Ցորենի, աշորայի, վարսակի, եգիպտացորենի հատիկի չոր նյութը բաղադրում է 7-18% սպիտակուց, 2-5% ճարպ, ֆերմենտներ, վիտամիններ ևն։ Հայաստանում հացահատիկային բույսերի ցանքատարածությունը կազմել է 207,6 հազար հեկտար, որից ցորեն՝ 115,3 հազար հա, գարի՝ 80,5 հազար հա (1993)։ Մշակվում է վարսակ (Լոռու մարզում), սահմանափակ տարածություններում՝ նաև եգիպտացորեն, աշորա և այլն։ Հաց, առաջին անհրաժեշտության սննդամթերք, որը պատրաստվում է հացահատիկների ալյուրից ստացված խմորից և երբեմն նաև այլ հավելյալ բաղադրիչներից։ Խմորը պատրաստում են ալյուրով, ջրով ու աղով, երբեմն ավելացնելով շաքար, յուղ, կաթ և այլ մթերքներ։ Հիմնականում օգտագործվում է ցորենի և աշորայի, սակավ՝ եգիպտացորենի և գարու ալյուրը։ Հաց ստանալու համար պատրաստի խմորը թխում են, սակայն կան հացի տարբեր տեսակներ, որոնք պատրաստման այլ տեխնոլոգիա ունեն. օրինակ պուրիների խմորը տապակում են, մանթուների խմորը՝ շոգեխաշում, տորտիլաներինը՝ անձեթ թավայի վրա օդ թռցնելով տապակում և այլն։
Հունիսի
24
Գեղեցիկ ֆոներ
Մայիսի
27
Ագարակ
Ապրիլի
22
Գործնական քերականություն
Բառ, բառիմաստ, ուղղագրություն, ուղղախոսություն։
- Բառաշարքից ընտրի՛ր և գրի՛ր հոմանիշների 5 զույգ:
Քամի, վազք, վայրի, փոթորիկ, գոհ, կապույտ, տղա, մով, բախտ,
համազգեստ, կատար, հանդերձ, աշխույժ, ծաղիկ, ժիր, ծարավ,
պարկ, սոխակ, անուրախ, պապակ:
Քամի-փոթորիկ
Գոհ-բավական
Վայրի-անմշակ
Կապույտ-մով
Կատար-գագաթ
- Դո՛ւրս գրիր փակագծում գրված բառի 4 հոմանիշ:
ա) գլուխ, աչք, մարզ, վարս, կես, հեր, գես, սանրվածք, ծամ, մաշկ
(մազ), - բ) դեղնավուն, բիլ, մանուշակ, կտոր, երկնագույն, լաջվարդ, լուսնյակ, մով, արմատ, ամպագույն (կապույտ),
գ) սարսափ, ցնցում, տենդ, ահ, փախուստ, ախուվախ, զարհուրանք,
սարսռալ, երկյուղ, վախկոտ (վախ): - Գտի՛ր տրված բառերի հոմանիշը:
ա) հուր, բոց, հրդեհ- կրակ,
բ) երեկո, արևամուտ, մթնշաղ-մութ,
գ) մտորել, խորհել, կշռադատել-մտածել
Ընդգծի՛ր այն բառերը, որոնք սկսվում են բաղաձայն հնչյունով:
Բնօրրան, ելևէջ, էջանշան, եղնիկ, թախծօրոր, էժանագին, ոզնի,
երամ, գետեզր, խավիար, ողկույզ:
- Ընդգծի՛ր տրված բառերի երկհնչյունները:
Բամբակյա, բայց, գոյ, եզակի, երեկոյան, կահույք, կայմ, այդքան,
քնքշաբույր: - Լրացրո՛ւ բաց թողնված տառերը՝ է կամ ե:
- Պարղեանակ, վայրէջք, չեմ ուզում, որևէ, չէի գտել, անմիջապես վազեց, երբևիցե, հնէաբան, էլեկտրակայան, տեսաէկրան, իսկույնևէթ, ծովեզր, ամենաէժան:
- Գրի՛ր հատուկ անուններ (մարդկանց անուններ, ազգանուններ,
մայրցամաքների, - քաղաքների,
- գետերի,
- ծովերի,
- լճերի անուններ և այլն), որոնք սկսվում են Ե-ով և Է-ով:
- Գրի՛ր տրված բառերի հոմանիշները:
Աղոթատուն, անուրջ, գույն, վախ, բախտավոր, յասաման, ուժ, ապերախտ, դրախտ, օտարական: - Լրացրո՛ւ բաց թողնված տառը: Թր-վել, խ-ճալի, որև-, բար-իկ, խեղ_վել
- Կետերի փոխարեն լրացրո՛ւ համապատասխան բառը: Մեղրի պես….., պողպատի պես…., աղավնու պես…., ջրի պես …., եղնիկի պես…., մոր նման…., հայրենիքի նման …., ամառվա մրգերի նման….:
- Լրացրո՛ւ բաց թողնված տառերը՝ օ կամ ո: Ականջ-ղ, աման-րյա, օր-րոց, երկար-րյա, արևազ-ծ, բն-րրան, արջա-րս, կիրակն-րյա, —վքեր, հատրյակ, չգնել, միջրե, չգևորել, դանավ, ան_թևան:
- Հետևյալ արմատներով բառե՛ր կազմիր այնպես, որ մի դեպքում
նրանք լինեն առաջին բաղադրիչ, մյուս դեպքում՝ երկրորդ: Արտասանի՛ր այդ բառերը և բացատրի՛ր կազմությունը՝ ոսկի, որդ, որմ,
օր, օղակ, օձ:
Նմուշ՝ ոճ-ոճաբան-նրբաոճ: - ա) Լրացրո՛ւ բաց թողնված տառերը՝ օ կամ ո:
Քնքշ-րեն, սև-րակ, մի-րինակ, մեղմ-րեն, ընդ-րինակելով, ոսկեզ-ծեց, նրբ-րեն, տրտ-մրոր
Ապրիլի
15
Գործնական քերականություն
Ներկա ժամանակ
266. Պարզի՛ր, թե ընդգծված բայերն ի՜նչ ընդհանրություն ունեն:
Գեղջուկը թակարդի մեջ տեսնում է արծվին ու նրա գեղեցկությամբ հմայված` բաց թողնում: Եվ արծիվը ցույց է տալիս, որ ինքն էլ կարող է երախտագետ լինել։
Մի անգամ, երբ գեղջուկը գալիս, նստում է փլչելու պատրաստ մի պատի տակ, արծիվը մոտ է թռչում ու մագիլներով թոցնում նրա գլխարկը։ Գեղջուկը նստած տեղից ելնում ու վազում է արծվի ետևից։ Պարից բավական հեռու արծիվը նետում է իր ավարը։ Գեղջուկը գլխարկը վերցնում է ու շրջվում, որ նորից նստի։ Այդ պահին տեսնում է արդեն փլված պատը։ Նա շատ է հուզվում արծվի երախտագիտությունից:
Բոլոր բայերը ցույց են տալիս ներկա ժամանակաձև։
267 Փակագծերում տրված բայերը գրի՛ր պահանջված ձևով:
Հայտնի է, որ ամենից շատ Արևմտյան Հնդկաստանի Չերեպունջա շրջանում է անձրև գալիս։ Սակայն պարզվում է, որ երկրագնդում մի տեղ կա, որտեղ անհիշելի ժամանակներից անընդհատ անձրևում է: Դ-ա Հարավային Ամերիկայում է: Անձրևի հեղինակը ջրվեժն է։ Ուժեղ քամին, որը միշտ փչում է լեռներից, ջրափոշին հարթավայր տանում: Այդտեղ ջրափոշին խոշոր կաթիլներ է դառնում ու որպես անձրև տեղալ:
268. Ընդգծված բայերն ինչո՞վ են տարբերվում տեքստի մյուս բայերից: Դրանք համապատասխան ժամանակով արտահայտի՛ր:
«Լսո՞ւմ եք»,- լուռ հարցնում է զրուցակիցս, ու ես որսացի նրա սև աչքերում արտահայտված վախը: Ուսով կպչում եմ ավազաթմբի գրեթե ուղիղ պատին ու լարեցի լսողությունս: Շուտով ականջիս հասան արտասովոր ձայներ, որոնք մերթ ալիքների ճողփյուն են հիշեցնում, մերթ մեղվապարսի գվվոց։ Մեկ-մեկ էլ դրանք
ընդմիջվում են ինչ-որ գազանի ոռնոցով: Քիչ հետո ուղեկիցս ինձ առաջնորդեց դեպի մյուս ավազաթումբը: Եվ այստեղ նորից առիթ եմ ունենում լսելու նույն առեղծվածային ձայները: Անապատի բնակիչներն այդ երևույթն անվանում են «ավազաբլուրների երգեցողություն»: Այդ երգեցողությունն առաջացավ այսպես, բյուրավոր ավազահատիկները շփվում են իրար հետ ու առաջացնում արձագանք:
269. Տեքտրը փոխիր` սկսելով այսպես. «Աչքերը բողոքում են….»: Տեքստի արտահայտած մտքի մեջ ի՞նչ փոխվեց:
Աչքերը բողոքեցին, որ իրենք դեմքի վրա բոլորից բարձր են, բայց ամեն մի քաղցր բան, ասենք մեղրը, բաժին է ընկնում ո՛չ թե իրենց, այլ բերանին։ Բայց երբ մարդը նրա՛նց մեղր տվեց, աչքերը կսկծացին ու արցունքոտվեցին:
270. Ընդգծված բայերն արտահայտի՛ր ներկա ժամանակով: Տեքստում՝ էլ ի՞նչը փոխվեց:
«Երկու կրակի արանքում լինել» նշանակում է շատ նեղ, վատ վիճակում գտնվել: Մոնղոլիայում հին ժամանակ մի այսպիսի սովորություն կար։ Մոնղոլները կրակն էին պաշտում։ Մարդկանց կամ կենդանիներին ավելի ազնիվ, ավելի լավը դարձնելու համար անց էին կացնում երկու կրակի արանքով: Մոնղոլիա այցելած շատ եվրոպացիներ հրաժարվում էին այդ ծեսից, որի համար էլ մահվան էին դատապարտվում:
Ապրիլի
9
Հնարագետ Ջուլհակը
Առաջադրանքներ
Բացատրի՛ր հեքիաթի հետևյալ բարբառային բառերը։
կուշտ-կերած
հարցմունք-հարցնել
դրավ-դրեց
ոսկիքը-
ջեբ-
երևցնել-
ծախք-
Դո՛ւրս գրիր և բացատրի՛ր ընդգծված արտահայտությունները։
Գրի՛ր տրված բառերի հոմանիշները։
ընդարձակ-Լայնարձակ
բնավ-բոլորովին
վարանել-նշան
երկյուղ-Վախ
ծագել-սկսվել
զորեղ-հզոր
անհամար-անհաշիվ
վատթար-վատ
ապշել-Հիանալ
սնահավատություն-սնապաշտույծյուն
համբավ-Լուր
Նախորդ առաջադրանքի բառերից երեքն ընտրի՛ր և գործածի՛ր նախադասության մեջ։
Վախ, վատ, բոլորովին
Վախը բոլորի համար, բոլորովին վախենալի է։
Վատ մարդիք շատ են մեր մեջ։
Բացատրի՛ր դարձվածքները։
լուռ ուղտ շինել-Չափազանցել
խոր գլուխ տալ-հրաժեշտ տալ
աչքը շինելու տեղ, ունքն էլ հանել-Որևէ բան բարելավելու կամ հաջողեցնելու փոխարեն ավելի մեծ վնաս պատճառել՝ ավելի փչացնել:
Տեքստից դո՛ւրս գրիր ջուլհակի հնարամատությունը ներկայացնող հատվածները։
Բնութագրի՛ր թագավորին։
Առանձնացրո՛ւ թագավորի իմաստությունը բնութագրող հատվածները։
Ի՞նչ է սովորեցնում հեքիաթը։ Ասելիքդ ձևակերի՛ր երեքից- չորս նախադասությամբ։
Մարտի
28
Как отмечают Пасху в Австралии
Пасха в Англии. Этот день для многих является более важным религиозным праздником, чем Рождество. Школы закрываются на две недели. Многие жители присутствуют на вечерней Пасхальной службе, которая заканчивается в полночь. После службы все поздравляют друг друга с окончанием Великого поста и началом новой жизни, многие церкви украшают ветками деревьев с набухшими почками, нарциссами и разукрашенными яйцами. После службы возвращаются домой и едят пасхальный кулич.
Польша. Здесь празднует Пасху два дня. За столом собираются все поколения одной семьи. Праздничная трапеза начинается с молитвы. Завтрак состоит из освященной пасхи, яиц, мяса и колбасы. Следующий за Пасхальным воскресеньем – Мокрый понедельник. Поляки щедро поливают друг друга водой, но никто не обижается, все довольны. Считается, что вода приносит здоровье, удачу и прибыль в хозяйстве.
Австралия. Австралийская Пасха – это четыре дня отдыха, которые начинаются в пятницу и заканчиваются в понедельник. В Австралии, как и везде в мире, очень популярны пасхальные яйца – из шоколада или сахара. Очень популярны сладкие горячие булочки, которые австралийцы едят на завтрак в пасхальное утро перед посещением церкви.
Швеция. В Швеции Пасха не такой большой праздник, как Рождество, но в школах его начинают отмечать еще за неделю до наступления. Жители Швеции украшают к Пасхе свои дома пасхальными цветниками – желтого, зеленого и белого цвета. Шведы едят на Пасху почти ту же пищу, которую они предпочитают на Рождество, но на этот раз гораздо больше уделяют внимания конфетам и другим сладостям. Пасхальные яйца они делают из картона, а внутрь каждого яйца кладут конфету.
Пасха в Италии. На Пасху главное блюдо – баранина с жареными артишоками, салатом из сладкого перца, оливок и помидоров, соленый пирог с яйцами и сыром. Также на столе должна присутствовать коломба – это что-то вроде нашей пасхи, но с более лимонным ароматом. Часто она покрывается миндалём и миндальной глазурью. На следующий день после Пасхи у итальянцев принято ходить на пикники с соседями и друзьями семьи.
Пасха в Америке. В пасхальное воскресенье американские семейства обязательно посещают церковь. Традиционный американский пасхальный обед состоит из ветчины с ананасами, картофелем, фруктовым салатом и овощами. Дети получают корзинки от “пасхального зайчика”, который еще ранним утром наполнил их цветными пасхальными яйцами и массой шоколада и конфет. В Америке очень популярна пасхальная игра: катание яиц по наклонному газону.
Пасха во Франции. В этой стране Пасха – это семейный праздник. Устраивается семейное застолье с традиционными молитвами и подарками. В Пасху все французы обязательно ходят в церковь. В воскресное утро родители прячут в детских комнатах шоколадные яйца, а дети должны их найти. Это очень давняя и веселая традиция, передающаяся из поколения в поколение. Главным праздничным блюдом является жареный цыпленок. На десерт принято подавать пирожные с шоколадной начинкой. Дома украшаются красными ленточками и разноцветными гирляндами.
Пасха в Великобритании. Здесь Пасха считается одним из самых важных праздников в году. В пасхальное воскресенье, на рассвете, в церквях проходят службы и концерты органной музыки. В Пасхальный день принято дарить детям на улицах конфеты и игрушки. На воскресный обед собирается вся семья. Друзьям и родственникам дарят шоколадные яйца, внутри которых спрятаны сладости.